Case 'Landschap om je thuis te voelen
Bij Prolander richten we gebieden in voor de toekomst, maar de grond waarop we dat doen heeft een lange geschiedenis. Een belangrijk onderdeel in al onze projecten is dan ook het verbinden van het verleden aan de grote herinrichtingsopgaven in het landschap. Zo ook in de Drentsche Aa, waar we aan het werk zijn om water en natuur de komende jaren robuuster en veerkrachtiger te maken. Uiteindelijk ronden we in 2027 de Drentsche Aa af als één van de parels in het Nationaal Natuurnetwerk. In het tweede lustrum-webinar vertelde projectleider Hans Verhoogt over de opgave van Prolander in de Drentsche Aa.
De opgave
Verhoogt noemt de Drentsche Aa een bijzonder gebied om in te mogen werken. Het beekdalsysteem kent veel verschillende deelgebieden, van brongebied tot benedenloop, en met afwisselend droge en natte ecosystemen. Er is een sterke verwevenheid tussen landbouw, natuur, water, cultuurhistorie, wonen en recreatie. En met circa 1,5 miljoen bezoekers per jaar is het gebied populair bij recreanten.
De opgave in het gebied kun je grofweg opdelen in de water- en natuuropgave. Verhoogt: “Water is een belangrijke voorwaarde voor de natuurwaarden in dit gebied, dus veel van onze werkzaamheden zijn gericht op het herstel van het watersysteem.” We richten ons momenteel op waterkwaliteit, beekherstel en waterberging. Verhoogt: “We willen meer water in de bovenloop vasthouden om te voorkomen dat de stad Groningen natte voeten krijgt in perioden met veel neerslag, en om te zorgen voor een watervoorraad in droge periodes.” Voor de natuuropgave moet er nog zo’n 1800 hectare worden ingericht. De inspanning is vooral gericht op het herstel en ontwikkelen van de natuurwaarden in de beeklopen en natte graslanden.
Daarnaast zoeken we ook de verbinding met de landbouw en cultuurhistorie. We willen de landbouwstructuur verbeteren en zoeken naar mogelijkheden voor het verduurzamen van de landbouw. Cultuurhistorie kan een belangrijke richtinggever zijn bij het opstellen van inrichtingsplannen. Ook kijken we naar de recreatie in het gebied en het vergroten van de leefbaarheid in de dorpen. Verhoogt: “Veel van onze werkzaamheden zitten nu nog in de voorbereidende fase. We hopen snel aan de uitvoering te kunnen beginnen.”
Deelgebieden
De Drentsche Aa bestaat uit verschillende deelgebieden. Deze zijn niet mooi aaneengesloten maar liggen verspreid over het gebied. Om overzicht te creëren, zijn samenhangende deelgebieden geclusterd. Ieder deelgebied is weer anders. Waar ligt het gebied bijvoorbeeld in het beekdalsysteem? In het brongebied, of in de boven-, midden- of benedenloop? Welke cultuurhistorische, aardkundige en ecologische waarden zijn er aanwezig in het deelgebied? Is er veel recreatie in het gebied? Zulke factoren hebben veel invloed op onze aanpak.
De deelgebieden zijn ook nog eens omgeven door verschillende dorpen, met ieder een eigen karakter en mate van betrokkenheid. Daarom heeft elk gebied een eigen integrale gebiedsgerichte aanpak nodig. Verhoogt: “Het belangrijkste punt daarbij is om de omgeving op een goede manier te betrekken. De bewoners voelen zich nu thuis in het landschap. Het is onze taak om te zorgen dat ze zich ook in het nieuwe landschap thuis blijven voelen.” Voor het hele gebied is een landschapsvisie ontwikkeld waarin de samenhang tussen de gebieden wordt bewaakt. “Landschapsbiografieën zijn belangrijke handvatten om die samenhang te bewaken.”
Je thuisvoelen in Roodzanden
Roodzanden ligt in het beekdal van de Drentsche Aa en is onderdeel van het deelgebied Schipborgsche Diep. De opgave van dit project is het herstel van de hydrologische relatie tussen het hoger gelegen bosgedeelte en het lager gelegen deel in het beekdal. Daarnaast wordt de natuur opnieuw ingericht zodat die beter aansluit bij de al bestaande natuur van het beekdallandschap.
Ontwerpproces van Roodzanden
Voor het formuleren van een ontwerpopgave helpt het om te beginnen met een analyse van het gebied. Verhoogt: “Wat vertelt het landschap ons en welke aardkundige, cultuurhistorische en ecologische waarden zijn er aanwezig?” Op basis van deze analyse is een ontwerpopgave geformuleerd en daarna afgestemd met de provincie en de gebiedspartners. Er zijn drie (digitale) schetssessies gehouden met experts en mensen uit de omgeving. De resultaten van deze sessies zijn samengevoegd tot een schetsontwerp.
Verhoogt: “Het was mooi dat het rijke landschap van het gebied goed uit de analyse naar voren kwam. In het landschap vind je sporen uit verschillende eeuwen.” Bijvoorbeeld grafheuvels uit de bronstijd, karrensporen uit de middeleeuwen en Celtic fields uit de ijzertijd. Dit gaf de omwonenden ook nieuwe informatie over hun omgeving. Verhoogt: “In één landschapsbeeld zie je een doorsnede van de ijstijd tot nu. Het was ontzettend leuk om dat met de bewoners te delen. Ze zijn trots om in dit mooie gebied te wonen.”
Betrokkenheid van de omgeving in Roodzanden
De omwonenden worden veel betrokken bij dit project. Verhoogt: “De projectgroep heeft verschillende ontwerpsessies gehad met mensen uit de omgeving. Hierin konden mensen verhalen vertellen over het landschap, die ons inspiratie gaven voor het ontwerp.” We keken naar de wensen van de bewoners en bijvoorbeeld de zorgen om de recreatiedruk. Zo werken we aan het gebied zonder de oude tijdlagen uit te wissen, maar juist voort te borduren op de geschiedenis van het landschap en de lokale wensen en behoeften. Verhoogt: “Het ontwerpen samen met de omgeving zorgt voor wederzijds begrip bij experts, eigenaren en omwonenden en voor meer betrokkenheid bij het gebied.”
Meer lezen over thuisvoelen in het landschap?
Hoe behouden we de unieke en karakteristieke waarden van het landschap en hoe verbinden we het verleden met onze inrichtingsopgaven? We schreven er een verdiepend artikel over.